Анхны бүхэн бидний зүрх сэтгэлд мартагдашгүйгээр үлддэг энэ бүхний дундаас анхны дурлал хамгийн сайхан хэрнээ хамгийн тогтворворгүй нь үлээхэд л хийсээд явмаар зүйл байдаг юм шүү.
П.В. АННЕКОВТ ЄРГЄН БАРИВ
Зочид хэдийнээ таржээ. Цаг арван хоёр хагас цохив. Тасалгаанд гэрийн эзнээс гадна Сергей Николаевич, Владимир Петрович л хоцорсон байв.
Гэрийн эзэн хонх цохиод хоолны їлдэгдлийг хураахыг тушаав. Тэгээд тэрээр
- За ингээд шийдэх шив дээ гээд тїшлэгтэй сандалдаа лавхан сууж, сигари1 соронгоо, -Хїн бїр анхныхаа дурлалын тухай паянг ярих ётсой боллоо шїї. Одоо таны ээлж, Сергей Николаевич аа гэв.
Булцгар цагаан царайт, махлагдуу Сергей Николаевич гэрийн эзэн рїї харснаа дараа нь адар єєд ширтэв.
- Надад анхны дурлал гэж байгаагїй. Шууд хоёр дахиас нь эхэлсэн юм гэж эцэст нь хэлэв.
- Яагаад тийм байдаг билээ?
- Их амархан. Анх удаагаа нэлээд аятайхан нэгэн охины хойноос хэсэгхэн зуур давхиад їзэхдээ би арван наймтай байлаа. Гэхдээ тїїний хойноос тийнхїї давхиж явахдаа энэ маань чухам саяхны шинэхэн зїйл биш мэт байдал гарган тїїнээс хожим нь ч бусад бїсгїйн хойноос эргїїлж явахдаа яг тийм байдаг байв. Їнэнийг хэлэхэд анхны бєгєєд эцсийнхээ удаа би зургаан настайдаа асрагч эмэгтэйдээ дурласан юм. Гэтэл энэ маань бїр дээр їеийн
1 Ороосон навчин тамхи (Ред)
удаж байгаа хэрэг шїї дээ. Тэр їеийн тухай тодорхой санах юмгїй болж мартагджээ. Саналаа ч гэсэн энэ маань хэнд сонирхолтой байх билээ дээ?
Тэгээд одоо яах вэ? гэж гэрийн эзэн хэлснээ –Миний анхны дурлалд ч сонирхмоор зїйл бас л бага даа. Одоогийн гэргий Анна Ивановнатай танилцахаасаа ємнє би хэнд ч байсангїй. Бидний хэрэг тун урагштай бїтсэн юм. Эцгїїд маань зуучлан ураг бололцоод бид хоёр ч гэсэн дорхиноо бие биедээ хайр сэтгэлтэй болж тєдєлгїй гэрлэсэн юм. Миний ярих юм хоёрхон їгэнд л багтана. Эрхмїїд минь, їнэнийг хэлэхэд анхны дурлалын тухай асуудал хєндєхдєє, настай гэхгїй ч гэсэн мєн залууд нь орохгїй гэрлээгїй та бїхэнд найдсан юм. Ингэхэд Владимир Петрович, та харин биднийг баясуулах юм биш биз дээ? гэв.
- Їнэндээ миний анхны дурлал ерийн гэмээргїй явдалд орж болох л юм гэж буурал сууж яваа хар їстэй дєч эргэм насны Владимир Петрович бага зэрэг тїгдрэн хариулав.
Єє! Харин бїр сайн… та яриач гэж гэрийн эзэн Сергей Николаевич хоёр нэгэн зэрэг дуу алдав.
- За тэгье.. эсвэл больдогч юм уу даа. Ярихаа болъё. Би ярьж хєєрєхдєє чадамгай биш. Яриа маань ойлгомжгїй товчхон эсвэл хэт нуршсан гоомой болоод байдаг юмаа. Харин та нар зєвшєєрвєл санаснаа би бїгдийг дэвтэрт бичээд уншиж єгье.
Найзууд эхэндээ зєвшєєрєхгїй байсан боловч Владимир Петрович єєрийнхєєрєє болгов. Хоёр долоо хоногийн дараа тэд дахин уулзаж, Владимир, Петрович хэлснээ биелїїллээ. Дэвтэртээ доорхи зїйлийг бичжээ.
Тэр їед би арван зургаан настай байв. 1833 оны зун болсон хэрэг.
Би эцэг эхтэйгээ Москвад суудаг байлаа. Манайх Калугийн боомтын ойролцоо Нескучнын цэцэрлэгийн тушаа хєлсний зуслантай байлаа. Их сургуульд орох бэлтгэл хийж байгаа нэртэй, хийсэн юмаар тун ч бага айвуу тайвуухан байдаг байжээ.
Хэний ч хавчлага шахалтгїй бїрэн чєлєєтэй байдаг байв. Ялангуяа орос оронд гэнэт “дэлбэрэх бємбєг шиг” (Comme une bombe) унав гэсэн бодолдоо хэрхэвч дасахгїй байсан муухай царайлан єдєржингєє орондоо хєлбєрдєг сїїлчийнхээ асрагч францаа явуулсанаас хойш би чухам юу ч хийсэн боломжтой, дураараа болсон билээ. Эцэг маань надтай эелдэг боловч тоомсоргїй харьцаатай, ээж бол надаас єєр хїїхэдгїй атлаа намайг бараг хайхарч хамламжилдаггїй, шал єєр зїйлд санаа нь зовдог байсан юм. Миний эцэг цэвэрхэн, залуу, сайхан эр, ээжтэй сэтгэлээр биш хєрєнгєнд нь болж єєрєєсєє арав эгч тїїнтэй гэрлэжээ. Ээж минь гунигтай амьрдаг байсан юм. Сэтгэл нь їргэлж догдлон зовуурлаж, эцгийг хардаж уурладаг байсан боловч нїїрэн дээр нь тїїнээ гаргадаггїй байв. Ээж, ааваас маш эмээдэг мєн аав ч єєрт нь ширїїн, хєндий… ханддаг байв. Миний эцэг шиг тийм гол шиг айван тайван, биедээ эрэмшсэн зоргоороо хїнийг би хэзээ ч їзсэнгїй.
Зусланд єнгєрїїлсэн эхний хэдэн долоо хоногийг би хэзээ ч мартахгїй. Тэнгэр тун сайхан. Бид хотоос тавдугаар сарын есєнд яг Киолай хутагтын дїйцэн єдєр нїїж ирэв.
Зуслангийнхаа эсвэл Нескучнын цэцэрлэгээр, заримдаа боомтын цаагуур зугаалдаг байв. Кайдановын сурах бичиг ч юм уу эсвэл ямар нэгэн ном авдаг боловч дэлгэж їздэг удаа тун цєєхєн, харин голд уул урьд цээжилсэн олон шїлэгнээсээ єндєр дуугаар уншина. Сэтгэл хєєрєн зїрх нэг л тааламжтай эгдїї хїрэм ёгхийж, би нэг л юм хїлээгээд чухам юунаас ч юм зїрхшээгээд байгаа юм шиг бїхнийг хачирхан сонирхон юунаас ч буцахгїй юм бїхэнд бэлэн байв. Їїрээр тэмээн хараацай сїмийн хонхыг тойрон нисдэг шиг мєрєєдєл, бодол санаа минь нєгєє л сэтгэлд ургасан їзэгдлийг тойрон наадаж эргэлдэнэ. Би нэг хэсэгтээ бодлого болон гуниглан уйтгарлаж уйлж хайлдаж байлаа. Уянгат сайхан шїлэг ч юмуу їдшийн гоо сайханд автагдан сэтгэл уярснаас болж асгаруулсан нулимс уйтгарын хажуугаар хавар цагийн ногоо мэт оргилсон залуу амьдралын баясгалант сэтгэл тєрдєг байжээ.
Би морьтой байсан юм. Тїїнийгээ єєрєє эмээллээд ганцаар аль болох холхон явж, єєрийгєє чадал шалгасан тэмцээнд оролцож байгаа хєлєг-баатар хэмээн сэтгэж, морио давиран давхихад салхи чих рїї минь юутай хєгжїїн їлээдэг байв даа! Эсвэл нїїрээ тэнгэр єєд чиглїїлэн номин цэнхэр огторгуйг тэр чигээр нь сэтгэлдээ буулган авдаг байв.
Тэр їед эмэгтэй хїний дїр, эмэгтэй хїний хайр дурлалын тухай ямар нэгэн тодорхой дїрслэлээр ухаан санаанд минь хэзээ ч буудаггїй байсныг санаж байна. Гэтэл сэтгэн бодож байсан юм бїхэнд мэдрэн байгаа юм бїхэнд маань ямар нэгэн шинэ зїйл, єгїїлж баршгїй амттай, нэг л таатай, эмэгтэй хїний гэмээр дутуу хагас ухамсарласан, ичмээр ч юм шиг ямар нэг далд совин нуугдаж байгааг мэдэрдэг байлаа.
Энэ совин энэ хїлээсэн зїйл, миний бїх цогцост нэвтрэн, би тїїгээр амьсгаалан, цусны минь дусал бїрд нэвтрэн урсаж… удалгїй биеллээ олох хувь тавилантай байжээ.
Манай зуслан баячуудын суудаг, багана бїхий нэг дїнзэн байшин, мєн хоёр намхан, жигїїрийн байшинтай байв. Зїїн жигїїрийн байшинд туурганы хямд їнэтэй цаас хийдэг бяцхан їйлдвэр байдаг байв… Тос толбо болсон халтар халаадтай, зїдэрсэн царайтай, эцэнхий, сэгсгэр їстэй арваад бяцхан хєвїїн хэвлэдэг машины дєрвєлжин тайрдсуудыг шахдаг модон хєшїїрэг дээр байн байн їсрэн гарч эцэнхий биеийнхээ хар хїчээр уг цаасан дээр алаг эрээн хээг барлахыг їзэхээр би олонтаа очно. Баруун жигїїрийн байшин хоосон тул хєлслєхєєр болжээ. Таван сарын есноос хойш гурван долоо хоносны дараа нэгэн єдєр тэр байшингийн оцнхны хаалт нээгдэж, эмэгтэй хїний царай їзэгдэн нэгэн айл орсон байлаа. Їдийн хоолны їеэр ээж гэрийн ахлах зарцаас мана йшинэ хєрш ямар улс болохыг асуусныг санаж байна. Ноён Засекины хатан гэдгийг сонсоод эхлээд ээж нэлээд хїндэтгэмээр маягтай: “Аа ноёны хатан уу… гэснээ – Бодвол ядуухандуу юм болов уу даа” гэж билээ.
- Хєлсний гурван тэргээр ирсэн шїї гэж гэрийн ахлах зарц, тавагтай хоолыг хїндэтгэн барих зуураа хэлээд,
- Єєрийн уналгагїй мєн гэрийн тавилга ч гэсэн авах юмгїй хоосон.. гэж нэмэв.
- Єє тйим її, уг нь ч зїгээр л юм даа гэж ээж хэлэв.ҮРГЭЛЖЛЭЛ БАЙГАА....
No comments:
Post a Comment